FIZYKA

IV etap edukacyjny – zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

1. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
2. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.
3. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.
4. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno – naukowych).

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

1. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń:
   1. opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciem okresu i częstotliwości;
   2. opisuje zależności między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem oraz wskazuje przykłady sił pełniących rolę siły dośrodkowej;
   3. interpretuje zależności między wielkościami w prawie powszechnego ciążenia dla mas punktowych lub rozłącznych kul;
   4. wyjaśnia, na czym polega stan nieważkości, i podaje warunki jego występowania;
   5. wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch planet i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców, wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi;
   6. posługuje się pojęciem pierwszej prędkości kosmicznej i satelity geostacjonarnego; opisuje ruch sztucznych satelitów wokół Ziemi (jakościowo), wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową, wyznacza zależność okresu ruchu od promienia orbity (stosuje III prawo Keplera);
   7. wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd;
   8. wyjaśnia przyczynę występowania faz i zaćmień Księżyca;
   9. opisuje zasadę pomiaru odległości z Ziemi do Księżyca i planet opartą na paralaksie i zasadę pomiaru odległości od najbliższych gwiazd opartą na paralaksie rocznej, posługuje się pojęciem jednostki astronomicznej i roku świetlnego;
   10. opisuje zasadę określania orientacyjnego wieku Układu Słonecznego;
   11. opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego w Galaktyce;
   12. opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk).
2. Fizyka atomowa. Uczeń:
   1. opisuje promieniowanie ciał, rozróżnia widma ciągłe i liniowe rozrzedzonych gazów jednoatomowych, w tym wodoru;
   2. interpretuje linie widmowe jako przejścia między poziomami energetycznymi atomów;
   3. opisuje budowę atomu wodoru, stan podstawowy i stany wzbudzone;
   4. wyjaśnia pojęcie fotonu i jego energii;
   5. interpretuje zasadę zachowania energii przy przejęciach elektronu między poziomami energetycznymi w atomie z udziałem fotonu;
   6. opisuje efekt fotoelektryczny, wykorzystuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia energii i prędkości fotoelektronów.
3. Fizyka jądrowa. Uczeń:
   1. posługuje się pojęciami pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron; podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej;
   2. posługuje się pojęciami: energii spoczynkowej, deficytu masy i energii wiązania; oblicza te wielkości dla dowolnego pierwiastka układu okresowego;
   3. wymienia właściwości promieniowania jądrowego α, β, γ; opisuje rozpady alfa, beta (wiadomości o neutrinach nie są wymagane), sposób powstawania promieniowania gamma; posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego;
   4. opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego, posługując się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; rysuje wykres zależności liczby jąder, które uległy rozpadowi od czasu; wyjaśnia zasadę datowania substancji na podstawie składu izotopowego, np. datowanie węglem ¹⁴C;
   5. opisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku oraz zasadę zachowania energii;
   6. opisuje wybrany sposób wykrywania promieniowania jonizującego;
   7. wyjaśnia wpływ promieniowania jądrowego na materię oraz na organizmy;
   8. podaje przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości i energii jądrowej;
   9. opisuje reakcję rozszczepienia uranu ²³⁵U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajęcia reakcji łańcuchowej;
   10. opisuje działanie elektrowni atomowej oraz wymienia korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej;
   11. opisuje reakcje termojądrowe zachodzące w gwiazdach oraz w bombie wodorowej.

PODRĘCZNIK

Symbol: 167901
ISBN: 9788360793756
Typ: podręcznik
Nośnik: Książka
Ilość stron: 264
Oprawa: miękka

Treść podręcznika odpowiada wszystkim wymaganiom szczegółowym znajdującym się w podstawie programowej (IV etap edukacyjny − zakres podstawowy). Treści wykraczające poza te wymagania zawarto w uzupełnieniach (ich tytuły sformułowano tak, by zachęcały uczniów do poszerzenia i pogłębienia wiedzy) oraz w ciekawostkach. Mocną stroną książki są różnorodne formy aktywizowania i motywowania ucznia do pracy. Liczne zdjęcia i rysunki, staranna i przejrzysta grafika, czytelne wyeksponowanie najważniejszych treści ułatwiają zrozumienie omawianych zagadnień. Wiedza została podana przystępnie, jasno i zrozumiale, z dużą dbałością o precyzyjne posługiwanie się językiem fizyki.

Książka składa się z pięciu rozdziałów:

1. Grawitacja
2. Astronomia
3. Fizyka atomowa
4. Fizyka jądrowa
5. Świat galaktyk

Na początku każdego paragrafu wymieniono umiejętności, które nabędzie uczeń po jego przestudiowaniu. Zamieszczone na końcu rozdziału zadania mają z kolei na celu: utrwalanie wiadomości i kształcenie umiejętności posługiwania się omówionymi na lekcji pojęciami i wielkościami fizycznymi, rozwijanie umiejętności wyjaśniania zjawisk fizycznych i uzasadniania odpowiedzi, rozwijanie zainteresowania poznanymi zagadnieniami, zachęcanie do samodzielnego zdobywania informacji i posługiwanie się nimi oraz do przeprowadzania wirtualnych obserwacji astronomicznych i wykonywania symulowanych doświadczeń. Każdy rozdział zawiera podsumowanie i test Sprawdź swoją wiedzę. Na końcu podręcznika zamieszczono odpowiedzi do zadań obliczeniowych oraz klucz do testów.